आयुष्मान भारत योजनेचा एक भाग असलेल्या वरिष्ठ नागरिक आरोग्य विमा योजना आणि राष्ट्रीय आरोग्य विमा योजना या योजनेद्वारे गरीब कुटुंबांना, विशेषतः ग्रामीण आणि शहरी भागातील गरजूंना लाभ दिला जातो. या योजनेचे उद्दिष्ट म्हणजे गरीब आणि ग्रामीण कुटुंबांना आरोग्य सेवा पुरवणे. आयुष्मान भारत योजना किंवा प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) हा एक मोठा आरोग्य कार्यक्रम आहे.
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) म्हणजे काय?
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) किंवा आयुष्मान भारत योजना ही जगातील सर्वात मोठी आरोग्य सेवा योजना आहे. या योजनेद्वारे गरीब आणि गरजवंत कुटुंबांना एक वर्षात रु. ५ लाखांपर्यंत आरोग्य विमा मिळतो. यामध्ये दुय्यम आणि तृतीयोपचार रुग्णालय खर्चाचा समावेश असतो, ज्यामुळे आरोग्य सेवांवर येणारा आर्थिक भार कमी होतो.
प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी यांनी या योजनेची सुरुवात केली असून, यात १२ कोटी गरजू कुटुंबांना वय किंवा कुटुंबातील व्यक्तींच्या संख्येची कोणतीही मर्यादा नसताना आरोग्यसेवा दिली जाते. हे आरोग्य कार्यक्रम देशभरातील गरजवंतांसाठी सुलभ केले आहे.
Related Posts:
आयुष्मान भारत योजनेद्वारे जवळपास १,९४९ शस्त्रक्रिया तसेच डोक्याच्या आणि गुडघ्याच्या शस्त्रक्रिया यांचा समावेश आहे. त्याचप्रमाणे, या योजनेत उपचारानंतरच्या देखभालीचा खर्चदेखील समाविष्ट आहे, ज्यामुळे रुग्णाला पूर्णतः बरे होण्याची संधी मिळते.
प्रधानमंत्री आयुष्मान भारत योजनेत रुग्णालयात दाखल होण्यापासून उपचारानंतरच्या खर्चापर्यंत सर्व गोष्टींचा समावेश आहे. सार्वजनिक आणि खाजगी नेटवर्क रुग्णालयांमध्ये कागदपत्रांशिवाय उपचार केले जातात आणि त्यासाठी कोणतेही पैसे मोजावे लागत नाहीत.
आयुष्मान भारत योजनेच्या (PMJAY) वैशिष्ट्ये
प्रधानमंत्री आयुष्मान भारत योजना ही मध्यमवर्गीय आणि गरीब कुटुंबांसाठी अत्यंत उपयुक्त योजना आहे. या योजनेच्या मुख्य वैशिष्ट्यांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- वार्षिक विमा रक्कम: आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत प्रत्येक कुटुंबाला वार्षिक रु. ५ लाखांचा विमा मिळतो. यामुळे विविध प्रकारच्या रुग्णालयाच्या खर्चाचा समावेश होतो.
- गरीब कुटुंबांसाठी विशेष योजना: इंटरनेट किंवा इतर ऑनलाईन आरोग्य योजनांसाठी प्रवेश नसलेल्या गरीब कुटुंबांना ही योजना उपलब्ध आहे.
- कॅशलेस आरोग्य सेवा: PMJAY अंतर्गत लाभार्थींना कोणत्याही सार्वजनिक किंवा खाजगी नेटवर्क रुग्णालयात कॅशलेस आरोग्य सेवा दिली जाते. यामुळे लाभार्थींना रुग्णालयात उपचारासाठी पैसे भरावे लागत नाहीत.
- वाहतुकीचा खर्च: प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनेचा लाभ घेणाऱ्या लाभार्थ्यांना रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी आणि उपचारानंतर होणाऱ्या वाहतुकीच्या खर्चाचे पैसे दिले जातात.
आयुष्मान कार्डसाठी अर्ज प्रक्रिया
आयुष्मान भारत कार्डसाठी अर्ज करण्यासाठी खालील सोपी प्रक्रिया आहे:
- ऑनलाइन पोर्टलवर नोंदणी: आयुष्मान भारत योजनेचा लाभ घेण्यासाठी तुमची पात्रता तपासून ऑनलाइन पोर्टलवर नोंदणी करावी लागेल. अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन, तुमचा आधार कार्ड आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावीत.
- कागदपत्रांची पडताळणी: एकदा नोंदणी झाल्यानंतर, तुमची कागदपत्रे तपासली जातात. या प्रक्रियेत आधार कार्ड, ओळखपत्र, रहिवासी प्रमाणपत्र, आणि कुटुंबातील सदस्यांची यादी यांचा समावेश होतो.
- लाभार्थी सूचीतील नाव शोधा: तुम्ही PMJAY योजनेचे लाभार्थी आहात का हे तपासण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर तुमचे नाव शोधू शकता. यामध्ये तुमचे राज्य, जिल्हा, ब्लॉक आणि गाव यांचे तपशील भरून आपले नाव पाहू शकता.
- आयुष्मान कार्ड मिळवा: एकदा तुमची नोंदणी आणि कागदपत्रांची पडताळणी पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्हाला PMJAY कार्ड दिले जाते. या कार्डद्वारे तुम्ही कोणत्याही अधिकृत रुग्णालयात उपचार करू शकता.
- कस्टमर केअरशी संपर्क करा: जर तुम्हाला अर्ज प्रक्रियेमध्ये काही अडचण आली तर तुम्ही आयुष्मान भारत योजनेच्या कस्टमर केअरशी संपर्क साधू शकता.
PMJAY चा लाभ घेण्यासाठी आवश्यक अटी व शर्ती
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्ज करताना काही अटी व शर्ती लागू आहेत:
- वयाची अट नाही: या योजनेत कोणत्याही वयोमर्यादेची गरज नाही. लहान मुलांपासून ते ज्येष्ठ नागरिकांपर्यंत सर्व वयोगटातील व्यक्ती लाभ घेऊ शकतात.
- कुटुंबातील व्यक्तींची संख्या मर्यादा नाही: आयुष्मान भारत योजनेत कुटुंबातील व्यक्तींच्या संख्येची कोणतीही मर्यादा नाही. त्यामुळे मोठ्या कुटुंबांना याचा फायदा होऊ शकतो.
- गरीब कुटुंबांना प्राधान्य: या योजनेचा फायदा मिळवण्यासाठी लाभार्थी कुटुंबाचे नाव BPL यादीत असणे आवश्यक आहे किंवा गरिबी रेषेखालील कुटुंब असणे आवश्यक आहे.
PMJAY अंतर्गत कव्हर होणारे उपचार
PMJAY योजनेत विविध प्रकारच्या आजारांवरील उपचारांचा समावेश आहे. यामध्ये काही महत्त्वाच्या उपचारांचा समावेश खालीलप्रमाणे आहे:
- सर्जरी आणि शस्त्रक्रिया: हृदय, कर्करोग, मूत्रपिंड, यकृत आणि पचनसंस्थेशी संबंधित शस्त्रक्रियांमध्ये कव्हर आहे.
- ओपीडी आणि रुग्णालयातील उपचार: रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी आणि उपचारानंतर होणारे ओपीडी खर्च, औषधांचे खर्च यांचादेखील समावेश आहे.
- फॉलो-अप उपचार: रुग्णालयातून घरी परतल्यानंतर होणारे उपचार देखील कव्हर केले जातात
आयुष्मान भारत योजनेचे फायदे
भारतातील ४०% लोकसंख्या, ज्यात गरीब आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबांचा समावेश होतो, त्यांना आयुष्मान भारत योजने अंतर्गत आरोग्य विमा मिळतो. या योजनेतून मिळणारे आरोग्य फायदे आणि सेवा खालीलप्रमाणे आहेत:
- PMJAY अंतर्गत उपचार व आरोग्य सेवा: PMJAY अंतर्गत संपूर्ण भारतभर विनामूल्य उपचार आणि आरोग्य सेवा पुरवली जाते, ज्यामुळे लाभार्थींना देशातील कोणत्याही मान्यताप्राप्त रुग्णालयात उपचार घेणे शक्य होते.
- २७ विशेष उपचार सेवा क्षेत्रांचा समावेश: आयुष्मान भारत योजनेत वैद्यकीय ऑन्कोलॉजी, हाडांचे विकार, आकस्मिक उपचार आणि मूत्ररोग अशा २७ विशेष उपचार सेवा क्षेत्रांचा समावेश आहे. या योजनेत वैद्यकीय आणि शस्त्रक्रिया यांसाठी वेगवेगळ्या पॅकेजेसचा समावेश केला गेला आहे.
- रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वीचा खर्च: आयुष्मान भारत योजने अंतर्गत रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वीच्या खर्चाचा समावेश आहे. त्यामुळे रुग्णाच्या उपचार प्रक्रियेतील सर्व खर्चांची पूर्तता या योजनेतून होऊ शकते.
- एकापेक्षा अधिक शस्त्रक्रियांची भरपाई: लाभार्थीला एकापेक्षा अधिक शस्त्रक्रियांची गरज असेल, तर सर्वाधिक पॅकेजमधून पहिल्या शस्त्रक्रियेचा खर्च पूर्ण केला जातो. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या शस्त्रक्रियेसाठी अनुक्रमे ५०% आणि २५% कव्हर दिले जाते.
- कर्करोगासाठी रुग्णसेवा: या योजनेत ५० वेगवेगळ्या प्रकारच्या कर्करोगांवरील उपचारांचा समावेश आहे, ज्यात रुग्णाच्या केमोथेरपीच्या खर्चाचा समावेश आहे. मात्र, वैद्यकीय आणि शस्त्रक्रिया उपचारांचा एकाच वेळी लाभ घेता येणार नाही.
- उपचारानंतरची देखभाल सेवा: PMJAY योजनेत लाभार्थ्यांना उपचारानंतरची देखभाल सेवा देखील पुरवली जाते, ज्यामुळे रुग्णाच्या संपूर्ण उपचार प्रक्रियेची व्यवस्था सुनिश्चित होते.
आयुष्मान भारत योजनेसाठी पात्रता निकष
आयुष्मान भारत योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- ग्रामीण कुटुंबांसाठी पात्रता निकष:
- कमकुवत छत आणि कच्च्या भिंती असलेले कुटुंब: ज्या कुटुंबांच्या घराचे छत कमकुवत आहे व भिंती कच्च्या आहेत, अशा कुटुंबांना प्राधान्य दिले जाते.
- प्रौढ सदस्य नसलेली कुटुंबे: ज्यात १६ ते ५९ वर्षे वयोगटातील कोणताही प्रौढ सदस्य नाही अशा कुटुंबांनाही या योजनेत सहभागी होण्याचा अधिकार आहे.
- प्रौढ पुरुष नसलेली कुटुंबे: १६ ते ५९ वर्षे वयोगटातील पुरुष नसलेल्या कुटुंबांनाही पात्र मानले जाते.
- SC/ST कुटुंबे: अनुसूचित जाती/जमातीच्या कुटुंबांना या योजनेत विशेष प्राधान्य दिले जाते.
- अपंग सदस्य असलेली कुटुंबे: ज्या कुटुंबांमध्ये अपंग सदस्य आहे, त्यांनाही या योजनेत सहभागी होता येईल.
- शहरी कुटुंबांसाठी पात्रता निकष:
- भिक्षेकरी आणि कचरा गोळा करणारे: यांना या योजनेत सहभागी होण्याचा लाभ आहे.
- घरेलू कामगार आणि शिल्पकामगार: घरकाम करणारे, शिल्पकलेचे काम करणारे आणि घरून काम करणारे लोक देखील पात्र आहेत.
- सफाई कामगार आणि मजूर: सफाई कामगार, मजूर, मेल आणि अन्य कामगारांना देखील योजनेचा लाभ मिळतो.
- दुरुस्ती कामगार आणि तंत्रज्ञ: दुरुस्ती कामगार, तंत्रज्ञ, इलेक्ट्रिशियन, इत्यादी योजनेच्या पात्रतेत येतात.
- वेटर, फेरीवाले, दुकान सहाय्यक आणि वाहतूक कामगार: रस्त्यावरील विक्रेते, दुकानातील सहाय्यक, वाहतूक कामगार इत्यादी लोकही या योजनेत पात्र आहेत.
आयुष्मान कार्ड बनवण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे
आयुष्मान कार्ड बनवण्यासाठी अर्ज करताना उमेदवारांकडे भारतातील नागरिकत्व असावे लागते. तसेच खालील कागदपत्रांची आवश्यकता आहे:
- आधार कार्ड: एक वैध आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे.
- रेशन कार्ड: सध्याचे रेशन कार्ड असणे आवश्यक आहे.
- रहिवासी पुरावा: पात्रता निश्चित करण्यासाठी रहिवासी पुरावा आवश्यक आहे.
- उत्पन्नाचा पुरावा: नियमांनुसार उत्पन्नाचा पुरावा सादर करावा लागेल.
- जात प्रमाणपत्र: जात प्रमाणपत्र देखील आवश्यक आहे.
PMJAY योजनेसाठी ऑनलाइन नोंदणी कशी करावी?
PMJAY योजनेसाठी नोंदणी प्रक्रिया अतिशय सोपी आहे. खाली दिलेल्या पद्धतींचे पालन करून ऑनलाइन नोंदणी करता येईल:
- सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- पृष्ठाच्या उजव्या बाजूस “मी पात्र आहे का?” असे एक दुवा आहे, त्यावर क्लिक करा.
- तुमचा फोन नंबर, CAPTCHA कोड व OTP प्रविष्ट करा.
- तुमचे कुटुंब आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत समाविष्ट असल्यास, निकालात तुमचे नाव दिसेल.
- तुमचे नाव, घराचा क्रमांक, रेशन कार्ड क्रमांक आणि राज्य प्रविष्ट करा.
आयुष्मान भारत योजनेचे कार्ड ऑनलाइन कसे मिळवावे?
आयुष्मान कार्ड अर्ज करणे महत्त्वाचे आहे कारण यात एक विशेष कुटुंब ओळख क्रमांक समाविष्ट आहे. प्रत्येक कुटुंबाला आयुष्मान भारत नॅशनल हेल्थ प्रोटेक्शन मिशन अंतर्गत हे कार्ड मिळते. अर्ज करण्यासाठी खालील काही चरणांचा अवलंब करा:
- आयुष्मान भारत योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- एक संकेतशब्द तयार करून ईमेल पत्त्याचा वापर करून लॉग इन करा.
- तुमचा आधार कार्ड क्रमांक प्रविष्ट करा.
- लाभार्थी पर्यायावर क्लिक करा. यानंतर तुम्हाला मदत केंद्रात पाठवले जाईल.
- CSC मध्ये तुमचा पिन नंबर आणि संकेतशब्द प्रविष्ट करा. यानंतर तुम्हाला मुख्यपृष्ठावर पाठवले जाईल.
- शेवटी, “आयुष्मान भारत गोल्डन कार्ड डाउनलोड” या पर्यायावर क्लिक करून तुमचे कार्ड डाउनलोड करा.
निष्कर्ष
आयुष्मान भारत योजना ही देशातील गरीब आणि मध्यमवर्गीयांसाठी अत्यंत उपयुक्त योजना आहे. या योजनेच्या माध्यमातून आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांना आरोग्यसेवा सुलभतेने मिळू शकते.