શ્રમિક કાર્ડ શું છે?
ભારતમાં મોટાભાગના લોકો ખેતી અને રોજિંદા મજૂરી પરથી પોતાનો ગુજરાન ચલાવે છે. ભારત સરકાર અને દરેક રાજ્ય સરકાર મજૂરોને અને તેમની પરિવારોને સહાય પૂરી પાડવા માટે એક ઓળખકાર્ડ જારી કરે છે, જેને શ્રમિક કાર્ડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ કાર્ડની મદદથી લાભાર્થીઓને વિવિધ પ્રકારની સેવાઓ અને સુવિધાઓ મળે છે. આ રીતે, શ્રમિક કાર્ડ એ એક ઓળખ કાર્ડ છે જે રાજ્ય સરકારના શ્રમ વિભાગ દ્વારા જારી કરવામાં આવે છે, જે મજૂરોની સુરક્ષા, વિકાસ, શિક્ષણ અને સુરક્ષાની દેખભાળ રાખે છે.
શ્રમિક કાર્ડના પ્રકાર:
રાજ્ય સરકાર સામાન્ય રીતે બે પ્રકારના શ્રમિક કાર્ડ જારી કરે છે:
- બિલ્ડિંગ કાર્ડ
- સોશિયલ કાર્ડ
બિલ્ડિંગ કાર્ડ: આ કાર્ડ તે મજૂરો માટે ઉપલબ્ધ છે, જે લાઇસન્સ ધરાવતા કોન્ટ્રાકટર હેઠળ કામ કરે છે. આ કાર્ડધારકોને યોજનાના લગભગ તમામ લાભો મેળવવા માટે યોગ્ય ગણવામાં આવે છે.
Related Posts:
સોશિયલ કાર્ડ: આ કાર્ડનો ઉપયોગ તે મજૂરો માટે છે, જે બાંધકામ સિવાયના કામ, ખેતી અને ખેતી સંબંધિત કાર્યોમાં સંકળાયેલા છે. આ કાર્ડ ધરાવતા મજૂરોને આરોગ્ય વિમાની સુવિધા મળે છે.
રાજ્યનુસાર શ્રમ વિભાગની અધિકૃત વેબસાઇટ્સ:
નીચે રાજય સરકારના શ્રમ વિભાગોની વેબસાઇટ્સની યાદી આપવામાં આવી છે, જે તે રાજયના શ્રમિકોને શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કરવામાં મદદરૂપ થાય છે:
પ્રત્યેક રાજ્યમાં શ્રમ વિભાગની પોતાની અધિકૃત વેબસાઇટ છે, જ્યાં શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કરી શકાય છે.
શ્રમિક કાર્ડ માટે અરજી કરવાની લાયકાત માપદંડ:
શ્રમિક કાર્ડ માટે અરજી કરવા માટે કેટલાક વિશિષ્ટ લાયકાત માપદંડ પૂરા કરવાનાં જરૂરી છે. આ શ્રમિક કાર્ડ એ ભારત સરકાર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા અઠવાડિયા અને દૈનિક મજૂરી પર નિર્ભર શ્રમિકોને મદદ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. આ કાર્ડ મેળવવા માટે જે લાયકાત માપદંડો છે, તેઓ નીચે વર્ણવવામાં આવ્યા છે:
- ઉંમર મર્યાદા: શ્રમિક કાર્ડ માટે અરજી કરતા વ્યક્તિની ઉંમર 18 વર્ષથી 40 વર્ષ વચ્ચે હોવી જોઈએ. આ મર્યાદા મજૂરોના વય ગૃપ અનુસાર નક્કી કરવામાં આવી છે, જેથી કર્મયોગ્ય લોકો જ આ કાર્ડનો લાભ લઈ શકે.
- અસંઘટિત શ્રમિક હોવો: શ્રમિક કાર્ડ માટેના અરજદારને અસંઘટિત શ્રમિક હોવો જોઈએ. તેનો અર્થ એ છે કે તે વ્યક્તિનો કામનું એવું સ્વરૂપ નથી કે જે નક્કી થયેલી અને નિયમિત હોય. આમાં તે શ્રમિકો શામેલ છે, જેમણે હંમેશાં કંપનીમાં નોકરી નથી કરતા, જેમ કે ખેત મજૂર, બાંધકામ મજૂર, સફાઇ કામદારો, ઇલેક્ટ્રીશિયન, પ્લમ્બર અને અન્ય યાંત્રિક કામકાજ કરતા લોકો.
- ભારતીય નાગરિક હોવો: અરજદાર ભારતીય નાગરિક હોવો આવશ્યક છે. આ કારણે આ યોજનાનો લાભ માત્ર ભારતના નાગરિકો જ મેળવી શકે છે, અને આ કર્મચારીઓની જીવનશૈલી સુધારવા અને તેમના જીવનમાં નિશ્ચિત આવક લાવવા માટે છે.
- સંઘટિત ક્ષેત્રમાં ન હોઈ: જે લોકો EPF, NPS અથવા ESIC સભ્ય તરીકે મર્યાદિત સત્તાવાળું નોકરી ધરાવે છે અથવા સંગઠિત ક્ષેત્રમાં કામ કરે છે, તેઓ આ કાર્ડ માટે લાયકાત ધરાવતા નથી. આ કારણ એ છે કે સંગઠિત ક્ષેત્રમાં કામ કરતા લોકો પહેલાંથી જ કેટલાક લાભો મેળવી શકે છે.
- માસિક આવક મર્યાદા: શ્રમિક કાર્ડ માટે અરજી કરતા વ્યક્તિનું માસિક વેતન 15,000 રૂપિયાથી વધુ ન હોવું જોઈએ. આ મર્યાદા ગરીબ શ્રમિકોને આ યોજનાનો લાભ આપવા માટે નક્કી કરવામાં આવી છે.
- આયકરદાતા ન હોવું: શ્રમિક કાર્ડ માટે અરજી કરતા વ્યક્તિએ આયકર પેટે કોઈ કર ચુકવતા ન હોવું જોઈએ. આ માપદંડ ગરીબી રેખાની નીચે આવતા શ્રમિકોને સહાય માટે કરવામાં આવ્યો છે.
- રાજ્યનો નિવાસી: શ્રમિક કાર્ડ માટે અરજી કરતા વ્યક્તિએ તે રાજ્યમાં રહેવું જોઈએ જ્યાં તે આ કાર્ડ માટે અરજી કરી રહ્યો છે.
શ્રમિક કાર્ડ માટે જરૂરી દસ્તાવેજો:
શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કરવા માટે અરજદાર પાસે નીચેના દસ્તાવેજો હોવા જરૂરી છે:
- આધાર કાર્ડ: આ દસ્તાવેજ વ્યક્તિની ઓળખ માટે ઉપયોગી છે અને અનિવાર્ય છે.
- રેશન કાર્ડ (ઐચ્છિક): જો કે આ દસ્તાવેજ જરૂરી નથી, પરંતુ ઓછી આવક ધરાવનારાઓ માટે આ દસ્તાવેજ મદદરૂપ બની શકે છે.
- બેન્ક ખાતા નંબર: કોઈપણ આર્થિક સહાય માટે બેન્ક ખાતા નંબર જરૂરી છે, કારણ કે સહાયની રકમ સીધા બેન્ક ખાતામાં જમા કરવામાં આવે છે.
- ઈમેલ આઈડી: ઇમેલ આઈડી આ અરજી પ્રક્રિયામાં મદદરૂપ હોય છે, કારણ કે વિવિધ જાણકારી ઇમેલ મારફતે મોકલવામાં આવે છે.
- કુટુંબના સભ્યોના આધાર કાર્ડ નંબર: ઘણીવાર આ માહિતી પણ જરૂરી બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે પરિવારમાંના લોકોને લાભ આપવા માટે જરૂરી હોય.
- મોબાઇલ નંબર: ઓનલાઇન અરજી પ્રક્રિયા માટે સક્રિય મોબાઇલ નંબર જરૂરી છે.
- પાસપોર્ટ સાઇઝ ફોટોગ્રાફ્સ: આ ફોટોગ્રાફ ઓળખ માટે જરૂરી છે.
શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કેવી રીતે કરવી:
શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કરવું સરળ છે. નીચેના પગલાંઓ દ્વારા આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી શકાય છે:
- તમારા રાજ્યના શ્રમ વિભાગની અધિકૃત વેબસાઇટ પર જાઓ. દરેક રાજ્યની અલગ વેબસાઇટ છે, જેમ કે ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન વગેરે માટે અલગ છે.
- ‘નવું શ્રમિક કાર્ડ રજીસ્ટ્રેશન’ શોધો: આ વિકલ્પ સામાન્ય રીતે વેબસાઇટના હોમપેજ પર જ જોવા મળે છે.
- ડ્રોપ-ડાઉન મેનુમાંથી તમારો જિલ્લો પસંદ કરો.
- તમારું સંપૂર્ણ નામ, ઈમેલ એડ્રેસ અને મોબાઇલ નંબર ભરો.
- આપનો આધાર કાર્ડ નંબર દાખલ કરો અને સત્યાપિત કરો.
- તમારો મોબાઇલ નંબર અને ઇમેલ ચકાસો.
- ‘સબમિટ’ બટન પર ક્લિક કરો.
શ્રમિક કાર્ડ કેવી રીતે ડાઉનલોડ કરવું?
સામાન્ય રીતે, શ્રમિક કાર્ડ ઓનલાઈન ડાઉનલોડ કરવાની સુવિધા ઉપલબ્ધ નથી. તમારે શ્રમ વિભાગના નજીકના ઓફિસમાં જવું પડશે અને ત્યાંથી તમારું શ્રમિક કાર્ડ મેળવવું પડશે.
શ્રમિક કાર્ડના લાભો:
શ્રમિક કાર્ડથી મજૂરોને વિવિધ પ્રકારના ફાયદા મળે છે. આ કાર્ડના કેટલીક મહત્વપૂર્ણ સુવિધાઓ નીચે આપેલ છે:
- મફત શિક્ષણ અને જીવન વીમા: શ્રમિક કાર્ડ ધરાવતા લોકોના બાળકોને મફત શિક્ષણ સુવિધા મળે છે, અને તેમને જીવન વીમાના લાભ મળે છે.
- આરોગ્ય વીમા: PM આયુષ્માન ભારત યોજના, બીજુ સ્વાસ્થ્ય કલ્યાણ યોજના જેવી યોજનાઓ અંતર્ગત મફત આરોગ્ય સુવિધા મળે છે.
- માતૃત્વ સહાય: ગર્ભાવસ્થા અને પ્રસૂતિ દરમિયાન મહિલાઓને આર્થિક સહાય આપવામાં આવે છે.
- દુર્ઘટના મોત અથવા ઇજામાં સહાય: કોઈ દુર્ઘટના દ્વારા મજૂરને ઇજા થાય તો તે માટે આર્થિક સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે.
- બાળકોના શિક્ષણ માટે શિષ્યવૃત્તિ: શ્રમિક કાર્ડ ધરાવનારા લોકોના બાળકોને શિક્ષણ માટે શિષ્યવૃત્તિના લાભ મળે છે.
- કામ માટે સાધન ખરીદી માટે આર્થિક સહાય: મજૂરોને તેઓનાં રોજિંદા કામ માટે સાધનો ખરીદવા માટે આર્થિક સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે.
- ગૃહલોન: શ્રમિક કાર્ડ ધરાવનારાઓને ઓછા વ્યાજદરે ગૃહલોન મળે છે.
- કૌશલ્ય વિકાસ: મજૂરો માટે કૌશલ્ય વિકાસ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
- વિવાહ સહાય: મજૂર કે તેનો પરિવાર, જેમાં તેની પુત્રીનો લગ્નમાં આર્થિક સહાય મળે છે.
સામાન્ય પ્રશ્નો (FAQs):
શ્રમિક કાર્ડ માટે કોણ અરજી કરી શકે?
શ્રમિક કાર્ડ માટે તે લોકો અરજી કરી શકે છે, જેઓ દર વર્ષે ઓછામાં ઓછા 90 દિવસ કામ કરે છે. સામાન્ય રીતે, આ માટે 90 દિવસના કામના પ્રમાણપત્રની યાદી અરજી સાથે જોડવી પડે છે.
શ્રમિક કાર્ડ અને NREGA જોબ કાર્ડ એક જ છે?
ના. શ્રમિક કાર્ડ અને NREGA જોબ કાર્ડ અલગ છે. NREGA જોબ કાર્ડ મુખ્યત્વે ગ્રામ વિસ્તારમાં રોજગાર માટે છે.
શું હું શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કરી શકું?
હા. તમે તમારા રાજ્યના શ્રમ વિભાગની વેબસાઇટ પર જઈને શ્રમિક કાર્ડ માટે ઓનલાઈન અરજી કરી શકો છો.
શું શ્રમિક કાર્ડનું નવીનીકરણ કરવું પડશે?
હા, જ્યારે તમારું શ્રમિક કાર્ડ સમાપ્ત થાય છે, તો તમને તેનું નવું કરાવવું પડશે.