सातबारा उतारा, म्हणजेच 7/12 उतारा, महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी आणि जमिनीच्या मालकांसाठी एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. हा उतारा प्रत्येक जमिनीचा मालकी हक्क, जमीन किती आहे, कोणाच्या नावावर आहे, आणि जमिनीवर कोणाचा हक्क आहे याबद्दल माहिती देतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांना आणि जमीन मालकांना हा उतारा नेहमी उपलब्ध असावा लागतो. शेतजमीन खरेदी किंवा विक्री करणे, बँकेकडून कर्ज घेणे, शासकीय योजना मिळवणे, या सर्व गोष्टींसाठी सातबारा उतारा अत्यंत महत्त्वाचा असतो.
मागील काही वर्षांत महाराष्ट्र शासनाने सातबारा उतारा ऑनलाईन उपलब्ध करून दिला आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना हा उतारा मिळवण्यासाठी तलाठ्याकडे जाण्याची गरज उरली नाही. आता कोणताही शेतकरी किंवा जमीन मालक आपल्या मोबाईलवरून किंवा संगणकावरून सातबारा उतारा डाउनलोड करू शकतो. त्यामुळे वेळ आणि पैसे दोन्हींची बचत होते. या लेखात आपण सातबारा उतारा ऑनलाईन कसा पाहावा, तो डाउनलोड कसा करावा, आणि शेतकऱ्यांसाठी त्याचे महत्त्व काय आहे याबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.
सातबारा उताऱ्याचे महत्त्व
शेतकऱ्यांसाठी सातबारा उतारा एक महत्त्वाचा कागदपत्र आहे, कारण यात त्यांच्या जमिनीचा सविस्तर तपशील असतो. हा दस्तऐवज महाराष्ट्रातील प्रत्येक जिल्ह्यातील शेतजमिनीचा रेकॉर्ड ठेवण्यासाठी वापरला जातो. महाराष्ट्र भूमी अभिलेख विभागाद्वारे सातबारा उतारा तयार केला जातो आणि त्यावर संपूर्ण माहिती असते. या उताऱ्यामुळे कोणत्याही जमिनीच्या हक्काविषयी शंका राहत नाही. हा उतारा जास्तीत जास्त शेतकऱ्यांच्या आणि जमिनीच्या मालकांच्या गरजेनुसार तयार करण्यात आला आहे.
पूर्वी सातबारा उतारा मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांना तलाठ्याकडे जावे लागायचे. त्यामुळे वेळ लागणे, तलाठी उपलब्ध नसणे, आणि प्रक्रियेत तांत्रिक अडचणी येणे हे अनेकदा होत असे. त्यामुळे अनेक वेळा शेतकऱ्यांना कष्ट घ्यावे लागत. परंतु, महाभुलेख पोर्टलच्या मदतीने आता शेतकऱ्यांना सातबारा उतारा मिळवण्यासाठी कुठेही जाण्याची गरज नाही. ऑनलाईन प्रणालीद्वारे सातबारा मिळवणे सोपे झाले आहे.
Advertising
सातबारा उतारा ऑनलाईन कसा पाहावा?
आता पाहूया सातबारा उतारा ऑनलाईन बघण्याची सोपी पद्धत:
स्टेप 1: महाभूमिलेख पोर्टलवर जा
सर्वप्रथम तुम्हाला महाभूमिलेख पोर्टलला भेट द्यावी लागेल. यासाठी bhulekh.mahabhumi.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जा. महाभूमिलेख पोर्टल हे महाराष्ट्र शासनाचे अधिकृत पोर्टल आहे, ज्यावरून सातबारा आणि इतर जमिनीशी संबंधित माहिती मिळवता येते.
स्टेप 2: विभाग निवडणे
वेबसाईट उघडल्यानंतर तुम्हाला प्रमुख विभाग निवडायचा आहे. महाराष्ट्रात सहा प्रमुख विभाग आहेत:
अमरावती
औरंगाबाद
कोंकण
नागपूर
नाशिक
पुणे
तुमच्या जमिनीचा विभाग कोणता आहे हे निवडून, त्यानुसार पुढील प्रक्रिया सुरू करा. विभाग निवडल्यानंतर तुम्हाला विभागातील जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडण्याचे पर्याय दिले जातील.
स्टेप 3: जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडणे
तुमच्या जमिनीचा विभाग निवडल्यानंतर पुढे जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडायचा आहे. हे निवडल्यानंतर पुढे दोन पर्याय दिसतील – 7/12 आणि 8 अ. त्यापैकी 7/12 या पर्यायावर क्लिक करून पुढील प्रक्रिया सुरू करा.
स्टेप 4: सर्वे नंबर किंवा मालकाचे नाव टाका
सातबारा उतारा पाहण्यासाठी पुढील पृष्ठावर तुम्हाला तुमच्या जमिनीचा सर्वे नंबर टाकायचा आहे. जर तुम्हाला सर्वे नंबर माहीत नसेल, तर तुम्ही तुमचे पहिले नाव किंवा आडनाव टाकून शोध घेऊ शकता. ‘शोधा’ या बटनावर क्लिक केल्यावर, तुमच्या गावातील संबंधित नोंदी दिसतील.
स्टेप 5: मोबाईल नंबर टाका आणि 7/12 पहा
तुम्हाला जमिनीचा सातबारा उतारा पाहण्यासाठी तुमचा मोबाईल नंबर टाकून पुढील ‘७/१२ पहा’ या बटनावर क्लिक करायचे आहे. यानंतर पुढे तुम्हाला सुरक्षा कोड (कॅप्चा) भरायचा आहे आणि ‘Verify’ या पर्यायावर क्लिक करायचे आहे.
स्टेप 6: सातबारा उतारा डाउनलोड करा
वरील सर्व स्टेप्स पूर्ण केल्यानंतर तुमच्या स्क्रीनवर सातबारा उतारा दिसेल. या उताऱ्यात तुमच्या जमिनीच्या मालकीची संपूर्ण माहिती असते. तुम्हाला हवे असल्यास हा उतारा डाउनलोड करून ठेवा.
सातबारा उतारा शेतकऱ्यांसाठी का महत्त्वाचा?
सातबारा उतारा हा शेतकऱ्यांसाठी अनेक कारणांनी महत्त्वाचा आहे. त्याच्या काही प्रमुख फायद्यांचा विचार करूया:
जमिनीची मालकी स्पष्ट होते: सातबारा उताऱ्यावर जमीन कोणाच्या नावावर आहे, हक्काची स्थिती, जमिनीचे क्षेत्रफळ, त्याचा वापर, इत्यादी बाबींची नोंद असते. त्यामुळे जमिनीच्या मालकीसंबंधी कोणतीही शंका राहत नाही.
बँक कर्जासाठी आवश्यक: जर शेतकऱ्याला शेतीसाठी कर्ज घ्यायचे असेल, तर सातबारा उतारा बँकेत जमा करावा लागतो. कारण बँक या उताऱ्याद्वारे शेतकऱ्याची जमिनीवरील मालकी हक्क पाहते आणि त्यानुसार कर्ज मंजूर करते.
शासकीय योजनांचा लाभ: महाराष्ट्र शासन विविध शासकीय योजना राबविते. शेतकऱ्यांसाठी विविध योजनांचे अनुदान, सवलती मिळवण्यासाठी सातबारा उतारा आवश्यक असतो. जसे की, प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी, पीक विमा योजना, सिंचन योजना, इत्यादी योजनांसाठी सातबारा उतारा अनिवार्य असतो.
विक्री आणि खरेदी व्यवहार: सातबारा उताऱ्यामुळे जमिनीची मालकीची पुष्टी होते, त्यामुळे जमीन खरेदी किंवा विक्री व्यवहार करताना हा उतारा अत्यंत महत्त्वाचा ठरतो.
वारसा हक्कांची नोंद: सातबारा उताऱ्यावर कोणाला वारसा हक्क आहे, तेही नमूद केलेले असते. त्यामुळे वारसा हक्कावरून उद्भवणाऱ्या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी सातबारा उतारा उपयुक्त ठरतो.
सातबारा उताऱ्याचे प्रकार
सातबारा उताऱ्यात विविध प्रकार असतात, जे शेतकऱ्यांना जमिनीवरील हक्क आणि त्यावरील मालकी हक्क याबाबत संपूर्ण माहिती पुरवतात. या उताऱ्याचे प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
7/12 उतारा: यामध्ये जमिनीच्या मालकाचे नाव, क्षेत्रफळ, सर्वे नंबर, जमिनीचा प्रकार, जमिनीचे क्षेत्र, त्यावर असलेले पिक, इत्यादी माहिती असते.
8 अ उतारा: हा उतारा प्रामुख्याने जमिनीच्या मालकाच्या हक्काची पुष्टी करतो. सातबारा आणि 8 अ हे दोन्ही उतारे एकत्रित वापरले जातात.
सातबारा उताऱ्याचे अद्ययावत राहणे आवश्यक का?
सातबारा उताऱ्यातील माहिती नियमितपणे अद्ययावत ठेवणे आवश्यक आहे. कधी शेतकरी जमिनीचे विभाजन करतात, काही जमिनी विकतात, किंवा नवीन खरेदी करतात. त्यामुळे सातबारा उतारा नियमितपणे अद्ययावत ठेवणे गरजेचे आहे. या अद्ययावत नोंदीसाठी शेतकऱ्यांनी संबंधित अधिकाऱ्यांकडे नोंदणी करणे आवश्यक असते.
सातबारा उतारा ऑनलाईन प्रणालीचे फायदे
सातबारा उतारा ऑनलाईन उपलब्ध करून दिल्यामुळे त्याचे अनेक फायदे झाले आहेत:
सुलभता आणि सोय: तलाठ्याकडे जाण्याची गरज उरली नाही. शेतकरी आता मोबाईलवरून सातबारा सहज पाहू शकतात.
वेळेची बचत: ऑनलाइन उपलब्ध असल्याने वेळ आणि श्रम दोन्ही वाचतात. शेतकऱ्यांना आता सातबारा उतारा मिळवण्यासाठी कुठेही जाण्याची गरज नाही.
सुस्पष्टता: ऑनलाइन प्रणालीमुळे सातबारा उताऱ्यातील तपशील अधिक स्पष्ट आणि सुटसुटीत उपलब्ध होतात.
शासकीय योजनांचा लाभ: शेतकऱ्यांना त्यांच्या मालकी हक्कांचे स्पष्ट प्रमाणपत्र मिळवणे सोपे झाले आहे, ज्यामुळे शासकीय योजना मिळवणे अधिक सोपे झाले आहे.
निष्कर्ष
सातबारा उतारा हा शेतकरी आणि जमिनीच्या मालकांसाठी एक अत्यावश्यक दस्तऐवज आहे. महाराष्ट्र शासनाच्या महाभूमिलेख पोर्टलद्वारे हा उतारा ऑनलाइन उपलब्ध झाल्याने शेतकऱ्यांना विविध सुविधांचा लाभ घेणे शक्य झाले आहे. हा उतारा मिळवण्यासाठी ऑनलाईन प्रक्रिया सोपी आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना आता तलाठ्याकडे जाऊन तासंतास थांबण्याची गरज उरली नाही. ऑनलाईन सातबारा उतारा पाहून, शेतकरी त्यांच्या जमिनीच्या माहितीची पुष्टी करू शकतात आणि विविध शासकीय योजनांचा लाभ घेण्यासाठी ते आवश्यक आहे.
महत्वाची गोष्ट अशी की, हा सातबारा ऑनलाईन मोफत उपलब्ध असला तरी, शासकीय व्यवहारांसाठी अधिकृत सातबारा उतारा तलाठ्याकडूनच मिळवावा लागतो.
